Γραφείον Εθναρχίας Κύπρου εις τας Αθήνας
Όταν μετ’ ολίγους μήνας μπόρεσεν ως Έλλην υπήκοος να κατέλθη
εις την Ελλάδα και ο Μητροπολίτης Κυρηνείας, τότε προς συντονισμένην επαφήν με
την Κύπρον και την Πανελλήνιον Επιτροπήν του Κυπριακού Αγώνος, ιδρύσαμεν Γραφείον Εθναρχίας Κύπρου. Είχαμεν επικοινωνίαν με Ελληνικόν και
ξένον Τύπον, εξετυπώναμεν και διενείμαμεν διαφωτιστικόν υλικόν σχετικόν με τα
εθνικά δίκαια του Κυπριακού λαού, τον Ελληνικόν πολιτισμόν της Κύπρου, την
ιστορίαν της, τον ενωτικόν αγώνα της και την τελευταίαν έμπρακτον διαμαρτυρίαν της
με την αυθόρμητον εξέγερσιν του αόπλου Ελληνισμού της νήσου το 1931.
(…)
Παρά τα περιωρισμένα οικονομικά μέσα που είχαμε στην
διάθεσίν μας ωργανώσαμε Γραφείον Εθναρχίας Κύπρου εις τας Αθήνας, πλάι στο
Δικηγορικό μου Γραφείον χάριν οικονομίας, εις το οποίον ήρχετο καθημερινώς ο
Μητροπολίτης Κυρηνείας και δια το οποίον διέθετε μέρος του μισθού του, που
είχεν από την Μητρόπολιν Κυρηνείας. Ο ίδιος έζη λιτώτατα κρατών ένα απλούν δωμάτιον
ως να ήτο φοιτητής, εις μικροαστικήν οικίαν στο Παγκράτι, οδός Πρόκλου. Εκτός της
στενής επαφής που είχαμε καθημερινώς με τον Αθηναϊκόν Τύπο, εκαλλιεργήσαμε
στενάς σχέσεις και με τους ανταποκριτάς των Ξένων Πρακτορείων, ως του Ρώυτερ,
του Ασσοσιέτετ Πρεςς, του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων και του Πρακτορείου του
Γερμανικού Τύπου. Και ξένοι δημοσιογράφοι που επεσκέπτοντο τας Αθήνας, δεν
παρέλειπαν να έλθουν εις επαφήν μαζί μας δια να κατατοπισθούν επί της καταστάσεως
εις την Κύπρον με το νέον απολυταρχικόν καθεστώς, επί της εκεί Ελληνικής
αντιδράσεως και της πορείας του Κυπριακού ζητήματος, που ανενδότως ηγωνιζόμεθα
να κρατώμεν ανοικτόν. Ιδιαιτέρως πρέπει να αναφέρω ότι έκτοτε συνεχώς όλοι οι
Έλληνες δημοσιογράφοι, ενδεικτικώς δε ονομάζω τους Αιμ. Χουρμούζιον, Χρ.
Φιλιππίδην, Γ. Σκούραν, Π. Κόκκαν, Α. Αντωνακάκην, Λ. Πετρομανιάτην, Μ.
Πλουμίδην, με ενδιαφέρον και ενθουσιασμόν πάντα ευρίσκοντο στο πλευρό μας.
Κυπριακόν και Β’
Παγκόσμιος Πόλεμος
Ως ήτο φυσικόν ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η συμμαχία
Ελλάδος και Μ. Βρετανίας κατά του άξονα ανέστειλαν
την εις Κύπρον και Ελλάδα πορείαν του Ενωτικού Αγώνος και έτειναν εις την
συνένωσιν των προσπαθειών προς αντιμετώπισιν των κοινών κινδύνων. Εις την
Ελλάδα, μόλις εξεδηλώθη η Ιταλική επίθεσις την 28ην Οκτωβρίου 1940,
το Γραφείον Εθναρχίας Κύπρου εκάλεσε τους εν Αθήναις Κυπρίους και ιδίως τους φοιτητάς
να καταταγούν εις τον Ελληνικόν
Στρατόν ως εθελονταί. Πράγματι δε δεκάδες Κυπρίων μεταξύ των οποίων και ο
αδελφός μου Σωκράτης Λοϊζίδης έσπευσαν να εκπληρώσουν το Ελληνικόν Εθνικόν των
Καθήκον. Μερικοί δε ετραυματίσθησαν εις το μέτωπον του ενδόξου εκείνου αγώνος
και δύο εύρον τον θάνατον.
Και εις την Κύπρον όμως εχαλάρωσαν τα αγγλικά πιεστικά μέτρα και αι διώξεις κατά των
Ελλήνων. Τουναντίον εκμεταλευόμενοι οι Άγγλοι τα εθνικά αισθήματα των Κυπρίων
προσεκάλουν τούτους να συμμετάσχουν παρά το πλευρόν των Άγγλων εις τον κοινόν
μετά της Ελλάδος αγώνα. Και ο ίδιος, κατόπιν από χρόνια, όταν μου επετράπη να
γυρίσω εις την Κύπρον εδιάβασα σε δημόσια κτίρια γραμμένα με μεγάλα γράμματα: «ΚΥΠΡΙΟΙ
ΚΑΤΑΤΑΣΣΟΜΕΝΟΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΓΓΛΙΚΟΝ ΣΤΡΑΤΟΝ ΠΟΛΕΜΑΤΕ ΔΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ». Όσοι όμως εγνωρίζαμε καλά τους Άγγλους αρχίσαμε να αμφιβάλλωμεν δια
την ειλικρίνειάν των, από της στιγμής που αι πολεμικαί περιστάσεις εξηνάγκασαν
την Ελληνικήν Κυβέρνησιν να εγκαταλείψη το Ελληνικόν έδαφος και να καταφύγη εις Αίγυπτον, αφού απερρίφθη
υπό της Μ. Βρεταννίας αίτησις να εγκατασταθή εις Κύπρον, ως ήτο φυσικόν και
λογικόν. Πάντως αληθές είναι ότι τριάκοντα χιλιάδες Κύπριοι δίδοντες πίστιν εις
τας Αγγλικάς υποσχέσεις κατετάχθησαν εις τας Βρεταννικάς Στρατιωτικάς δυνάμεις,
ολόκληρος δε η Ελλάς εγένετο ολοκαύτωμα και κατά χιλιάδας οι Έλληνες
απέθνησκον, είτε εις τα πεδία των μαχών, είτε εκ των δεινών της ιταλογερμανικής
κατοχής.
(…)
Ατυχώς, το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δεν μας έφερε την
Ένωσιν της Κύπρου με την Ελλάδα, ως επιστεύαμεν. Αι Αγγλικαί υποσχέσεις όχι
μόνον ελησμονήθησαν, αλλά προς στιγμήν διέτρεξε κίνδυνον και αυτή η Δωδεκάνησος, όπου η Αγγλική πονηρία έτεινεν
εις την δημιουργίαν τετελεσμένου γεγονότος δια κατοχής υπό Βρεταννικών
Δυνάμεων, εν όψει της Ελληνικής εσωτερικής ανωμαλίας δια την οποίαν δεν ήτο
ανεύθυνος η Μεγάλη Βρεταννία.
(…)
Συνεχιζομένης της Ελληνικής εσωτερικής ανωμαλίας και μάλιστα
εντεινομένης της δια βοήθειας των Βορείων γειτόνων μας αριστεράς ανταρσίας,
ουσιαστικώς ανεστάλη ο δια την Κύπρον ενωτικός αγών εκ μέρους της Ελλάδος και
περιωρίσθη εντός της Κύπρου.
Επιστροφή των
εξόριστων του 1931
Η μόνη χειρονομία, την οποίαν οι Άγγλοι εδέχθησαν να κάμουν
δια τους Κυπρίους, ήτο η κατά Δεκέμβριον 1946 άρσις των Διαταγμάτων εξορίας των επιζόντων εξορίστων του 1931,
ήτοι του Μητροπολίτου Κυρηνείας Μακαρίου και των Θεοφάνους Τσαγγαρίδη και Θεοδώρου
Καλοκασίδη και εμού. Έτσι επέβημεν του Ατμοπλοίου «Κορινθία» εις Πειραιά και
εφθάσαμεν εις τον λιμένα Λεμεσού την 22 Δεκεμβρίου 1946. Άπειρα ενθουσιώντα
πλήθη εξ όλης της Κύπρου μας ανέμενον κατακλύσαντα τους περί το Τελωνείον
χώρους, τα οδούς προς τον Ιερόν Ναόν της Αγίας Νάπας, και αυτόν τούτον τον
Ναόν. (…)
… Τότε ετέθην προ διλήμματος, αν έπρεπε να παραμείνω και
συνεχίσω αγωνιζόμενος εις την Κύπρον, αφού ήρθη το Διάταγμα εξορίας, ή αν
έπρεπε να παραμείνω εις την έπαλξιν των Αθηνών. Δεν εχρειάσθη πολλή σκέψις δια
να λάβω απόφασιν. Δεδομένου ότι συνέχισις του Ενωτικού αγώνος ήτο απαραίτητος,
οι Άγγλοι προς εξουδετέρωσίν μου εις πρώτην ευκαιρίαν, είτε θα με καταδίκαζαν
εις φυλάκισιν, είτε θα με εξετόπιζαν εκ
νέου από την Κύπρον.
Πράγματι δε συνέβη το δεύτερον εις τον αδελφόν μου μετά
διετίαν, τον Σωκράτη Λοϊζίδην. Ούτος
υπηρέτει εις τον στρατόν κατά των ξενοκινήτων ανταρτών, απεσπάσθη όμως εις Κύπρον το 1948 δια να οργανώση τον
αγροτικόν κόσμο της Κύπρου εις τον Ενωτικόν αγώνα. Έχων απεριόριστον
πατριωτισμόν και γνωρίζων την Κύπριον αγρότην, ως προερχόμενος από τον κόσμον της
υπαίθρου, εκέρδισεν αμέσως την αγάπην και εμπιστοσύνην των αγροτών, διότι
παραλλήλως ειργάζετο και δια τα αγροτικά ζητήματα και συμφέροντα. Ούτω δε εδημιούργησε
μίαν δυναμικήν Παναγροτικήν Ένωσιν Κύπρου. Όταν όμως ως θα ιδώμεν κατωτέρω
ανέπτυξεν αύτη εθνικάς πρωτοβουλίας και δραστηριότητας, ιδίως δια την
διεξαγωγήν του Ενωτικού Δημοψηφίσματος,
αντίδρασις των Άγγλων υπήρξεν μεταξύ άλλων και η εξορία του Σωκράτη Λοϊζίδη καθώς και του δημοσιογράφου Παντελή
Μπίστη. Ορθώς λοιπόν προβλέπων τας εξελίξεις και εις την Κύπρον αλλά και
διεθνώς, επέστρεψα εις τας Αθήνας μετά παραμονήν μόνον ολίγων ημερών εις
Κύπρον, αφού μετά της Κυπριακής Ηγεσίας και φίλων αγωνιστών εχαράξαμεν νέαν γραμμήν αγώνος
λαμβάνοντες υπ’ όψιν και το νέον διεθνές κλίμα.
Συνεχίζεται…
Πηγή: ΑΤΥΧΗ ΚΥΠΡΟΣ, ΠΩΣ ΕΖΗΣΑ ΤΟΥΣ ΠΟΘΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΚΑΗΜΟΥΣ
ΤΗΣ 1910 – 1980, ΣΑΒΒΑ ΛΟΪΖΙΔΗ Δρος Δικαίου, τ. Εθναρχικού Συμβούλου Κύπρου και
τ. Βουλευτού Αθηνών, Εκδόσεις Μπεργάδη, Αθήναι 1980, σ. 44-51.
